Geven maakt (wetenschappelijk bewezen) gelukkig!

Enige weken geleden was ik op een feestje waar ik de helft van de mensen nog niet kende.  Het was een leuk feestje, met voetbal via een beamer en een barbecue. Ik raakte in gesprek met iemand die me vroeg wat ik voor werk deed. Deze vraag beantwoord ik meestal op verschillende manieren, aangepast aan de doelgroep waartoe ik denk dat de vrager behoort. “Ik ben fondsenwerver”, zei ik, en voegde enigszins overbodig toe: “Ik zorg voor extra financiële middelen voor kankeronderzoek, waarbij ik mij richt op grote gevers en nalatenschappen”. Mijn gesprekspartner dacht kort na en zei: “Aha, je bedelt dus om geld door leugens te verkopen”. Ik verslikte mij en dacht na. Deze snelle conclusie stond lijnrecht tegenover mijn idee over fondsenwerving, en ook lijnrecht tegenover mijn idee over mijzelf. Dat bedelen om geld, daar zat natuurlijk wel wat in, maar ik verkoop geen leugens. Ik verkoop geluk! Want mensen die geven, worden namelijk gelukkig doordat ze geven. En dat is nog eens wetenschappelijk bewezen ook, en hier lieg ik niets aan.

In mijn voortdurende zoektocht naar geefmotieven stuitte ik namelijk enige jaren geleden op het proefschrift van de econoom Jeroen van de Ven (bekroond met de Christiaan Huygens Wetenschapsprijs) ‘Psychological Sentiments and Economic Behaviour’ (2003), over geefgedrag. En verhip, geven maakt gelukkig. Economische modellen aangevuld met ideeën uit de psychologie liegen er niet om: door te geven krijgt iemand waardering en sociale status. En geven zet weer aan tot geven. Dit alles veroorzaakt een geluksgevoel. Wij fondsenwervers, wij maken mensen dus gelukkig, mits we het goed doen. Maar hoe zit het nou met die waardering en wederkerigheid?

Waardering

Economen nemen doorgaans aan dat mensen egoïstisch zijn en alleen geïnteresseerd zijn in geld en goederen. Maar als dit zo is, waarom laten mensen dan fooien achter? Waarom geven mensen verjaardagscadeaus, en: waarom geven mensen aan goede doelen?  Een belangrijke verklaring voor geefgedrag is de sociale waardering die men krijgt door iets weg te geven. Mensen voelen zich gelukkig door het positieve beeld dat hun directe omgeving van hen krijgt omdat ze iets schenken. Men geeft, wordt aardig gevonden, en voelt zich gelukkig vanwege deze waardering. Het helpt uiteraard als er zichtbaar wordt gegeven. Plaquettes in ziekenhuizen, namenlijsten op websites en in jaarverslagen: goede doelen spelen hier op in. De kracht van sponsorpakketten is een feit.

Wederkerigheid

Een andere opvallende bijzonderheid van geefgedrag: na ontvangst van een gift wordt bijna altijd iets terug gegeven. De gift is dus niet vrijblijvend, de ontvanger heeft een schuld bij de gever. Vanwege sociale druk en de waardering die met schenken gepaard gaat, zal de ontvanger weer iets terug moet geven. Als fondsenwerver zou je kunnen denken dat een bedankbrief de gever weer tot ontvanger maakt. In het gunstigste geval gaat deze weer geven. De kracht van het bedanken is een feit.

Don’t over do it

Belonen en bedanken kan echter ook averechts werken. Gevers worden gewaardeerd om hun altruïstische gedrag, wat teniet gedaan kan worden door een beloning in de vorm van een tegenprestatie. De altruïst is zo niet te onderscheiden van de op tegenprestatie beluste schenker. En ook telt status mee: krijgen veel donateurs dezelfde beloning of hetzelfde bedankje, dan wordt geven anoniemer en minder speciaal, waardoor de status daalt. Persoonlijk bedanken dus, dan doe je het goed.

Het proefschrift van Van de Ven behelst uiteraard veel meer dan ik in deze blog heb weergegeven. Verklaringen zullen op verschillende manieren uit te leggen zijn, er valt vast van alles op af te dingen. Toch ben ik ervan overtuigd dat geven gelukkig maakt. Ik zie het aan donateurs, ik zie het aan mensen die gaan nalaten. Daar is eigenlijk helemaal geen wetenschappelijk bewijs voor nodig.

Waar ik na het lezen van het proefschrift mee bleef zitten, is het volgende. Het werken voor goede doelen geeft mij een gelukkig gevoel. Maar wordt dit gevoel nou veroorzaakt door het feit dat ik iets goeds doe voor de wereld, of omdat mijn sociale omgeving waardeert dat ik voor een goed doel werk? Ach, het maakt mij eigenlijk helemaal niets uit. Ik haal mijn positieve energie uit de blije reacties die ik krijg donateurs die horen welk fantastische verschil hun gift heeft kunnen maken in de wereld. Misschien kan dit mijn antwoord zijn op een volgend feestje op die ene vraag wat ik doe…